Miasto jako system. KARTA LIPSKA.

Historia cywilizacji jest w dużej mierze historią miast i ich mieszkańców. Miasta są centrami naszej cywilizacji, każde z nich jest przestrzenią koncentracji ludzi i ich działań, a więc w największej mierze przestrzenią społeczną.
Zagadnienie, jak powinno być ukształtowane miasto, od zarania dziejów stanowi przedmiot refleksji filozofów (od Polityki Arystotelesa), artystycznych wizji i zainteresowania wielu nauk (urbanistyka, socjologia, facility management, geografia i inne). Współcześnie coraz częściej (choć nie powszechnie) interpretuje się miasto jako skomplikowany system składający się z tysięcy elementów połączonych wzajemnymi relacjami. System miasta jako całość powiązany jest z kolei relacjami z otoczeniem miasta. Ujęcie systemowe miasta było możliwe dzięki powstaniu i rozwojowi ogólnej teorii
systemów (Ludwig van Bertalanffy).

W ujęciu historycznym miasta zmieniały się, pozostawiając w swojej przestrzeni namacalny odcisk wiodących idei swoich czasów. Współczesne czasy nie mają jednej obowiązującej stylistyki budowy miast (całe szczęście), ale za to wspólną (przynajmniej w teorii i deklaracjach politycznych) ideę – systemu o cechach zrównoważonego rozwoju. Dowodem na powyższą tezę jest przyjęcie (maj 2007 r.) przez UE „Karty Lipskiej na rzecz zrównoważonego rozwoju miast europejskich”. Karta Lipska i podobna do niej w wymowie ideowej Karta Nowej Urbanistyki promują szerokie podejście do spraw miasta jako organizmu społeczno-gospodarczo-kulturowo-biologiczno-przestrzennego. Wskazują, że miasto, generując wiele wartości i korzyści dla ludzkości, jest też miejscem koncentracji niekorzystnych dla człowieka rzeczy,
zdarzeń i procesów, które rodzą problemy wymagające możliwie szybkiego i kompleksowego rozwiązania. W planowaniu dalszego rozwoju miast należy więc uwzględniać wszystkie wymiary rozwoju zrównoważonego: dobrobyt gospodarczy, równowagę społeczną, zachowanie dziedzictwa kulturowego i zdrowego środowiska życia. W proces rozwoju miast włączani muszą być, poza władzami miast, również lokalne organizacje i mieszkańcy. Mają oni bowiem wpływ na kształtowanie swojego bezpośredniego środowiska życiowego.

Głównymi elementami strategii dla miast powinny być wg Karty Lipskiej:

• Tworzenie i zapewnianie przestrzeni publicznej wysokiej jakości poprzez wysoki standard architektury oraz zadbaną zieleń miejską. Jest to szczególnie ważne dla zachowania dziedzictwa kulturowego. Budynki historyczne, przestrzenie publiczne oraz ich wartość miejska muszą koniecznie zostać zachowane. Przyciąga to inwestorów, siłę roboczą, turystów i umacnia jedność oraz tożsamość mieszkańców.
• Modernizacja sieci infrastruktury i poprawa wydajności energetycznej. Zakłada się tworzenie lub rozwijanie zrównoważonego, dostępnego i niezbyt kosztownego transportu miejskiego, posiadającego skoordynowane połączenia z sieciami transportu regionalnego. Należy łączyć (integrować) różne rodzaje transportu, ze szczególnym uwzględnieniem infrastruktury dla pieszych i rowerzystów. Instalacje wodne, oczyszczalnie ścieków i inne sieci winny być ulepszane w jak najwcześniejszym stadium. Kluczowymi warunkami zrównoważonych usług komunalnych są wydajność energetyczna i oszczędne gospodarowanie zasobami naturalnymi (np. zwiększanie wydajności energetycznej budynków, zwłaszcza starych lub wielkopłytowych). Podstawą miast winna być zwarta struktura zasiedlenia (w przeciwieństwie do rozlanych suburbiów), co usprawnia komunikację i wpływa na integrację (lub reintegrację) społeczną. Można to uzyskać m.in. poprzez kontrolę dostępności gruntu i spektakularne inwestycje budowlane (np. Muzeum Guggenheima w Bilbao). Nowe technologie informatyczne winny być szeroko dostępne dla użytkowników, a jednocześnie szeroko stosowane w zarządzaniu miastem. Ograniczenie komunikacji indywidualnej wpłynie także na ograniczenie emisji szkodliwych związków lotnych w miastach.
• Edukacja i nauka. Miasta są ośrodkami tworzenia i przekazywania dużych zasobów wiedzy. Należy więc podnosić jakość sieci edukacyjnych, od przedszkoli do uniwersytetów. Zintegrowany rozwój miast i wysoka samoświadomość ich mieszkańców wspierają dialog społeczny i międzykulturowy.
• Rewitalizacja. W dzielnicach zagrożonych degradacją należy: działać w kierunku aktywizacji sił gospodarczych tkwiących w społeczności dzielnicy (ułatwienia w zakładaniu firm, szkolenia zgodne z rozeznanym zapotrzebowaniem), wzmacniać gospodarkę lokalną i politykę na rynku pracy, stawiać na edukację i szkolenia dla dzieci i młodzieży, poprawiać wygląd przestrzeni publicznej, zrównywać szanse w dotarciu do miejsc pracy, integrować te dzielnice z resztą miasta.

Wydawałoby się, że te postulaty są oczywiste, ale droga do ich osiągnięcia jest jeszcze w polskich miastach daleka :(